اولين طرح ارائه شده توسط كميته صلح سازمان كنفرانس اسلامي

در اولين طرح صلح توسط كميته سازمان كنفرانس اسللامي به تاريخ مارس 1981 برابر با اسفند 1359 به طرفين، پيشنهادي جهت ختم فوري جنگ و تسهيل حل مسالمت آميز اختلافات پيشنهاد گرديد. در بيانيه فوق با اشاره به گفت و گوهاي انجام شده با طرفين و تاكيد بر قبول احكام قرآن در رابطه با راه حل مسالمت آميز اختلاف مابين برادران مسلمان بر نگراني عميق كميته نسبت به تداوم و ختم فوري آن اشاره شده و آمده بود.2«كميته صلح به طرفين منازعه،پيشنهاد زير را جهت پايان فوري جنگ و تسهيل حل مسالمت آميز اختلافات بر طبق احكام اسلام و اصول عدالت و حقوق بين المللي ارائه مي كند، اين طرح مبتني بر پنج اصل است كه توسط طرفين پذيرفته شده و در بيانيه فوق بدين صورت به آنها اشاره شده است :
1. احترام صريح به تماميت ارضي و حاكميت ملي هر طرف توسط ايران و عراق.
2. تاكيد ايران و عراق بر غير مجاز بودن تحصيل سرزمين به وسيله زور.
3. تاكيد ايران و عراق بر عدم مداخله و عدم تجاوز در امور داخلي هر طرف به هر شكل.
4. تاكيد ايران و عراق بر قبول راه حل هاي مسالمت آميز و استفاده از ابزارهاي صلح آميز در مباحثات.
5. قبول ايران و عراق بر امر آزادي كشتيراني در شط العرب.
با توجه به اين پنج اصل كه طرفين در گفت و گو پذيرفته شده، كميتۀ صلح طرح پيشنهادي خود را جهت جنگ و حل مسالمت آميز اختلافات اعلام داشت. پيشنهادات كميته مبتني بر پنج ماده بود كه در مارس 1981 به طرفين اعلام و خواستار اظهار نظر كشورهاي... در مورد آن گرديد. اين موارد بدين ترتيب است :
1. آتش بس ما بين ايران و عراق بايد از جمعه سيزدهم مارس 1981 برابر با 22 اسفند سال 1359 در ساعت صفر انجام گيرد.
2. خروج نيروهاي عراقي از سرزمين هاي ايران از جمعه بيست مارس 1981 برابر با 29 اسفند 1359 آغاز و در يك دورۀ چهار هفته اي تكميل گردد.
3. آتش بس و عقب نشيني نيروهاي تحت نظارت ناظران نظامي منتخب از دولت ها، عضو سازمان كنفرانس كه به وسيله طرفين مورد قبول باشد انجام شود.
4. بعد از خروج نيروهاي عراق از ايران مذاكره براي نيل به راه حل مسالمت آميز آغاز شود.
5. مبادله اعلاميه هاي عدم دخالت در امور داخلي و عدم تجاوز، بين ايران و عراق انجام گيرد.
همچنين جهت آزاد ي كشتيراني در آبراه شطالعرب يك سري اقدامات موقتي را بدين ترتيب پيشنهاد مي كند :
1. « از روزي كه آتش بس برقرار گردد، تا زماني كه توافق نهايي در مورد آبراه شط العرب به دست آيد، مذاكرات در مورد اين آبراه به وسيله يك گروه خاص تحت نظارت OIC متمركز گردد.
2. اداره امور اروند به كميته اي كه اعضاي آن مورد قبول هر دو طرف باشند ارجاع گردد، اين كميته اساسنامه اداره اين آبراه را تنظيم نمايد.
3. كميته صلح اسلامي براي كمك به طرفين در احراي مقررات راه حل مسالمت آميز كميته فرعي ديگر ايجاد نمايد.»
طرح پيشنهادي مزبور توسط احد سكوتوره، داود جاوارا، ضايء الحق، ضياء الرحمن،ياسر عرفات، بندند الوش(نخست وزير تركيه)، مصطفي نياسر(وزير خارجه سنگال)،وزير خارجه مالزي و همچنين حبيب شطي دبير كل سازمان، امضا گرديده بود.
در پاسخ به طرح پيشنهادي فو ق، رهبران ايران و عراق نظريات خود را درباره آن اعلام داشتند و طرح تلويحاً از جانب دو طرف رد شد. رييس جمهور ايران در تاريخ دوزدهم مارس 1981 نظر دولت ايران را پيرامون پايان جنگ در موراد زير اعلام نمود.
1. آتش بس بايد بعد از عقب نشيني بي قيد و شرط نيروهاي عراقي به پشت مرزهاي بين المللي و در كوتاهترين فرصت انجام شود.
2. در مرحله بعد، حل و فصل جنگ در چهارچوب معاهده حسن نيت و همجواري 1975 و بر اساس اعلاميه الجزاير مورخ شش مارس 1975 انجام پذيرد.
3. كميته صلح اسلامي، يك دادگاه اسلامي بين المللي را كه مورد قبول ايران باشد تشكيل دهد تا متجاوز را تعيين نمايد و عليه او رأي صادر كند و با صدور قطعنامه بازگشت فوري معاودين عراقي كه به اجبار به ايران رانده شده اند را به كشورهايشان اعلام نمايند.
رييس جمهور عراق نيز در بيانيه اي در هفده مارس 1981 نظريات خود را بدين صورت اعلام كرد :
1. لازم است ايران بر طبق قوانين بين المللي و اهداف كشتيراني از شط العرب استفاده كند به گونه اي كه با حاكميت مطلق عراق ير اين آبراه اصطكاك پيدا نكند.
2. عراق آماده پذيرش آتش بس است مشروط بر اينكه ايران نيز اقدام مشابهي انجام دهد.
3. امكان عقب نشيني نيروهاي عراقي عملاً تا قبل از توافق بر سر مشكلاتي كه موجبات جنگ را فراهم آورد وجود ندارد و بايد ضمانت هاي عملي و قانوي براي حل اين مشكلات داده است .
4. عراق آتش بس و عقب نشيني ارتش اين كشور را تحت نظارت ناظران نظامي كه عضو سازمان اسلامي باشند مي پذيرد.
5. در صورت توافق بر سر عقب نشيني، خطوط مرزي كه نيروهابه آن عقب نشيني مي كنند، تعيين مي شود و اين مستلزم شناخت قانوني وكامل اين مرزها است.
بر اين اساس در پاسخ به طرح پيشنهادي فوق، تلويحاً طرح از جانب هر دو طرف (ايران و عراق) رد گردد.
به دنبال اين موضع گيري ها توسط دو طرف، كميته پس از يررسي لازم طي اعلاميه اي در اواخر مارس 1981 برابر با 1360 موضع خود را جهت حل مساله جنگ چنين عنوان كرد :
الف.. تشكيل دادگاهي كه منشأ جنگ و مسئول شروع آن را تعيين كند.
ايجاد كميته اي كه ضمن نظارت بر عقب نشيني نيروهاي عراقي از خاك ايران، مرزهاي بين المللي بين دو كشور را تعيين نمايند.
ج. كميتۀ نظر رهبران دو كشور را به مساله پذيرش آتش بس و حل مشكلاتي كه سبب شروع جنگ بوده جلب مي نمايد.
ايران و عراق در واكنش به موضعگيري فوق اظهارات متفاوتي نمودند. كه در اين رابطه رييس جمهور عراق انديشه تشكيل دادگاه عدل اسلامي را رد كرد و آن را فاقد صلاحيت بررسي مسأله جنگ دانست و اعلام كرد حل مشكل نهايي فقط در صورت عقب نشيني ايران جزاير سه گانه(تنب كوچك و بزرگ ابوموسي) و اعادۀ حاكميت دولت امارات متحده عربي به سه جزيره مذكور، امكان پذير است. ايران نيز در اين رابطه اعلام كرد كه قرار داد 1975 مرزهاي دو كشور را مشخص كرده است. حبيب شطي دبير كل كنفرانس در شانزده خرداد سال 1360 اعلام مي كند كه در مورد جنگ ايران و عراق، هيأت حسن نيت(وابسته به كنفرانس) كمسيون هاي فرعي متعددي را مامور بررسي جزئيات اختلاف ميان دو كشور كرده تا ازآن راه بتواند صلح را برقرار سازد، ولي چند ماه بعد اعلام كرد كه:
ماكمسيون تحقيق در رسيدگي باري شناسايي مسئول و كمسيون استقرار نيروهاي اسلامي بين مرزهاي دو كشور ايران و عراق را تشكيل و طرح همزمان آتش بس و عقب نشيني نيروهارا ارائه داده ايم و خواهان آنيم كه ابتدا دلايل جنگ را بررسي كنيم و سپس ترتيب آتش بس و عقب نشيني را بدهيم.
در اين فاصله اجلاس وزراي خارجه كشور اسلامي در بغداد در تاريخ يك تا پنج ژوئن 1981 برابر با تير ماه سال 1360 تشكيل مي گردد، كه بررسي نتايج اين اجلاس نيز مي تواند مكمل تشريح روند نخستين اقدامات كميته باشد. ايران ضمن مخالفت با اين اجلاس كه در بغداد را بي طرف نمي داند. در قطعنامه نهايي اجلاس ضمن دعوت از طرفين، جهت اجراي آتش بس، از كوشش هاي كميته تقدير به عمل آمده است و از دو طرف خواسته شده تا با ايجاد كميته اي جهت اجراي قطعنامه ، سومين اجلاس سران، در راستاي تامين يك راه حل مسالمت آميز بر اساس يك راه حل شرافتمندانه كوشش كنند.



منبع : كتاب اولين هاي دفاع مقدس؛ محمد خامه يار